In het kort
Belastingdienst stuurde 114 personen een brief dat ze geen aangifte erfbelasting hoefden te doen. In 88 van de gevallen was dat ten onrechte, blijkt uit onderzoek van de Auditdienst Rijk. Omdat alleen nalatenschappen boven de €1 mln zijn onderzocht, is het probleem vermoedelijk groter. De Belastingdienst heeft de nabestaanden van bijna honderd miljonairs vorig jaar ten onrechte laten weten dat ze geen aangifte hoefden te doen voor de erfbelasting. Dat blijkt uit onderzoek van de Auditdienst Rijk (ADR), dat staatssecretaris Menno Snel van Financiën naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Eind vorig jaar spraken notarissen al vermoedens uit dat door de Belastingdienst fouten werden gemaakt bij de afwikkeling van erfenissen. Er kwam een onderzoek over de periode januari 2018 tot en met september. Daarin zijn alleen vermogens van meer dan €1 mln bekeken.
Ondanks brief toch aangifte
In deze groep ontvingen 114 personen een brief waarin stond dat ze geen aangifte erfbelasting hoefden te doen. In 88 gevallen bleek dat ten onrechte te zijn gebeurd. Van hen hadden 31 erfgenamen uit zichzelf toch aangifte gedaan. De overige 57 werden na ontdekking van de fout gemaand om dat alsnog te doen. Hoeveel geld er met de daaruit resulterende aanslagen is gemoeid, is nog niet bekend. Omdat de reikwijdte van het onderzoek beperkt is, is het probleem vermoedelijk groter. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt spreekt van ‘waarschijnlijk duizenden, zo niet tienduizenden’ onjuiste beoordelingen. Inmiddels is ook onderzoek gedaan naar vermogens tussen €500.000 en €1 mln. De uitkomsten daarvan worden door Snel niet gedeeld met de Kamer.
Inhaalslag
Wat de precieze oorzaak van de fouten is, is niet in detail achterhaald. De Belastingdienst was vorig jaar in een grote inhaalslag met de schenk- en erfbelasting verwikkeld omdat het nieuwe systeem daarvoor niet op tijd klaar was en het oude in 2017 al was beëindigd. Daardoor liepen de inkomsten €450 mln achter. In enkele maanden tijd werden toen tienduizenden extra aanslagen opgelegd of brieven verstuurd waarin de Belastingdienst meedeelde dat er geen aangifte hoefde te worden gedaan. In die brieven staat overigens standaard dat nabestaanden verplicht zijn om aangifte te doen als er wel sprake is van een nalatenschap die de vrijstellingen van €650.000 voor partners en €20.000 voor kinderen te boven gaat. De erfgenaam kan aan de brief dan ook geen rechten ontlenen. De Belastingdienst spreekt over het schrijven als een ‘service’ aan de nabestaanden, bedoeld om onnodige administratieve overlast voor de burger en haarzelf te beperken. Bij een derde van de ongeveer 160.000 overlijdensmeldingen in Nederland komt de erfbelasting in het geding.
Gebrekkige systemen
Uit het onderzoek van de auditdienst van het Rijk blijkt overigens ook opnieuw hoe gebrekkig de systemen van de Belastingdienst zijn. Zo wordt er voor een vermogenscontrole op de erfbelasting vertrouwd op een voorziening die al sinds 2016 ’tijdelijk’ is. Die voorziening haalt haar informatie uit andere systemen van de Belastingdienst, maar die data bleken niet altijd juist, actueel en volledig te zijn. Ze gaven bijvoorbeeld niet altijd familierelaties weer. Sinds 2017 moeten medewerkers daarom informatie uit meer dan tien andere systemen raadplegen.
Gemakkelijk fouten
Dat levert het risico op dat gegevens verkeerd worden overgenomen, dat verkeerde gegevens aan personen worden gekoppeld en dat er onjuiste besluiten kunnen worden genomen, stelt de ADR vast. Ze noemt de werkwijze ‘complex en onoverzichtelijk waardoor er gemakkelijk fouten kunnen worden gemaakt’. Overigens wordt een deel van het probleem ook aan notarissen toegeschreven. Zij leveren testamenten te laat aan, waardoor de fiscus geen actuele informatie heeft over erfgenamen.
Vangnetcontroles
In zijn reactie op de bevindingen zegt directeur-generaal Jaap Uijlenbroek van de Belastingdienst dat er structurele ‘vangnetcontroles’ komen op alle vermogens van meer dan €500.000. Onderzocht wordt nog of het ook de moeite loont om die grens verder te verlagen.
Bron: FD; door Ulko Jonker, 23 september 2019