In de desbetreffende zaak had een man in zijn gewijzigde aangifte inkomstenbelasting over 2010 aangegeven dat hij recht had op zelfstandigenaftrek. Het aangifteprogramma kruiste daardoor automatisch de iack aan. Het computersysteem van de fiscus wierp de gewijzigde aangifte uit omdat de man mogelijk ten onrechte ondernemingsfaciliteiten claimde. Naar aanleiding van het uitwerpen van de aangifte stelde de inspecteur de man enkele vragen over zijn onderneming. Bij het opleggen van de aanslag kende de fiscus de man niet de zelfstandigenaftrek toe, maar wel de iack. In 2014 ontdekte de Belastingdienst het probleem met de iack en wilde deze onder andere bij de man navorderen. Volgens de fiscus is navordering mogelijk omdat de iack als gevolg van een systeemfout is toegekend. De A-G stelt dat de rol van de systeemfout is geëindigd na de uitwerping van de aangifte. De inspecteur is toen overgegaan op handmatige controle. Als hij de aangifte zorgvuldig had gecontroleerd, had hij ontdekt dat de iack ten onrechte was toegekend. Daarmee heeft hij volgens de A-G een beoordelingsfout gemaakt die navordering in de weg staat.

Wet: art. 8.14a Wet IB 2001 en art. 16, tweede, lid AWR

Het hof haalde eerdere arresten aan, waarin de Hoge Raad had geoordeeld dat het forfaitair rendement van 4% pas in strijd is met het EVRM als dit rendement gedurende een lange reeks van jaren niet meer valt te halen. In het jaar 2011 was volgens de Hoge Raad nog niet voldaan aan deze voorwaarde. Zie: ‘Hoge Raad houdt box 3 in stand’. Hof Amsterdam heeft nu gekeken naar het jaar 2014. Volgens het hof is van belang welk reëel rendement een particulier die weinig risico wil nemen, kan behalen gedurende een lange reeks van jaren. De rechter ging daarbij mede uit van een overzicht in het eindrapport van de Commissie Van Dijkhuizen ‘Naar een activerender belastingstelsel’. Uit dit overzicht blijkt dat over de jaren 2001 – 2012 het gemiddelde jaarlijkse reële rendement op spaarrekeningen 0,5% was. Het hof leidt uit dit aanzienlijke verschil af dat in 2014 de risicomijdende particuliere belegger over een lange periode geen reëel rendement van 4% had kunnen behalen. De box 3-heffing van 1,2% (forfaitair rendement x 30% belasting) was in 2014 geen proportionele heffing meer. Het hof liet echter de aanslag in stand. Het wil namelijk de wetgever enige tijd gunnen om de situatie die op zichzelf een schending van het eigendomsrecht vormt, te beëindigen. Daarbij wees het hof op de gewijzigde box 3-heffing per 1 januari 2017. Voor rechtsherstel zal men naar een hogere rechter moeten stappen.

Reactie Cor Overduin

Taxence vroeg Cor Overduin, die de Bond voor Belastingbetalers bijstaat in deze zaak, om een reactie. ‘Ik ben blij dat dit Hof ons standpunt volledig onderschrijft, lees: de realiteit anno 2014 week toen al langere tijd te sterk af van wat de wetgever destijds als basis voor de 4%-norm heeft gehanteerd. En dus is het wettelijke box 3-systeem op zichzelf in strijd met Europees recht. Dat is een mooie constatering. Het Hof achtte zichzelf echter niet de partij om rechtsherstel te bieden. Dat rechtsherstel kan wel door de Hoge Raad geboden worden. De grote vraag is of de Hoge Raad dat durft. Tot nu toe heeft de Hoge Raad dat nooit aangedurfd, waarbij ik vermoed dat dat rechtscollege het budgettaire belang daarvan te groot acht. Mocht de Hoge Raad het niet aandurven, dan ligt de weg naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens nog open. Kortom: de wedstrijd is nog niet gespeeld maar dit is een hele mooie etappewinst.’

Wet: artikel 5.2 Wet IB 2001 per 1 januari 2014

Verdrag: artikel 1, Eerste Protocol EVRM

Een vrouw verrichtte vanaf 1990 werkzaamheden als gastouder en stond ingeschreven in het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterzalen. Ook was zij ingeschreven als gastouder bij de Kamer van Koophandel. Met de opvang van meerdere kinderen behaalde de vrouw over een reeks van jaren circa € 15.000 omzet per jaar. In geschil bij Rechtbank Den Haag was of de vrouw ondernemer was en of de vrouw voldeed aan het urencriterium.

Financiële risico’s

De rechtbank oordeelde dat de vrouw kwalificeerde als ondernemer. Zij vond van belang dat de vrouw de werkzaamheden al vanaf 1990 verrichtte en dit op meerdere dagen per week deed. De gastouder had bovendien overeenkomsten gesloten voor de opvang van acht kinderen met zes vraagouders. Over een reeks van jaren, genoot de vrouw als gastouder een bruto bate van ongeveer € 15.000 per jaar met die opvang. Ook vond de rechtbank relevant dat de vrouw een aantal financiële risico’s kon lopen, zoals gastouders die niet betaalden, inkomensrisico bij ziekte, vakanties en omzetverlies vanwege opzeggingen door vraagouders. De inspecteur voerde ook nog aan dat de vrouw onvoldoende zelfstandigheid bezat vanwege de rol van de bemiddelingsbureaus. De rechtbank verwierp dit verweer. De vrouw was nagenoeg geheel zelfstandig en was niet onderworpen aan strakke regels, controle en toezicht van de gastouderbureaus. De onderneemster sloot zelf overeenkomsten met de vraagouders en had de vrijheid om te bepalen hoeveel uur zij werkte en wanneer zij werkte. Aan de geringe omvang van de investeringen kwam geen betekenis toe, dat was inherent aan de aard van de activiteiten, kinderopvang op het woonadres van de vrouw. De rechtbank vond ook de tijdsbesteding van 1.599 uur geloofwaardig. Dit was gebaseerd op een opvang gedurende gemiddeld 3,8 dagen per week, 7,3 uur per dag en 49 weken per jaar, waardoor de vrouw ook aan het urencriterium voldeed en recht had op zelfstandigenaftrek.

Wet: Art. 3.4 en 3.6 Wet IB 2001

Een man was bestuurder van een B.V. waarin zijn vrouw alle aandelen hield. De fiscus stelde de man aansprakelijk voor de naheffingsaanslagen loonheffingen en omzetbelasting van die B.V. De bestuurder ging in bezwaar en beroep tegen de aansprakelijkstelling. Deze beroepsprocedure duurde jaren en tegen de tijd dat de belastingrechter de laatste uitspraak deed, was de man al overleden. Zijn erfgenamen stelden vervolgens dat de belasting- en aansprakelijkheidsschulden waren verjaard. Het geschil kwam voor Hof Arnhem-Leeuwarden. Het  hof constateerde dat de ontvanger in de jaren 2002, 2006 en 2007 dwangbevelen had betekend om de verjaring van zijn claim te stuiten. Sinds 1 juli 2009 gelden andere regels voor stuiting, maar op grond van overgangsrecht golden die regels in dit geval pas per 1 januari 2011. Bovendien had de ontvanger naderhand nog enkele mededelingen gedaan waarin hij zijn recht op betaling voorbehield. Onder deze omstandigheden viel niet te zeggen dat de ontvanger op onjuiste wijze de verjaring had gestuit. Hij kon dus nog steeds de belastingschulden vorderen van de erfgenamen.

Wet: artikel 27 IW, artikel III Vierde tranche Awb en artikel XXIII Wet OFM 2011